Paraglajding je jedan od vazduhoplovnih sportova. To je takmičarski i rekreativni sport. Takođe, spada u ekstremne sportove.
Paraglajding je jedan od najmlađih vazduhoplovnih sportova i jedan od najlakših i najjednostavnijih načina da se ostvari san o letenju. Ovaj sport se intenzivno razvija i širi u poslednjih petnaestak godina i sve više uzima maha u sportskom vazduhoplovstvu. Pristupačnan je sport i brza je mogućnost samostalnog polijetanja, ali zato i veliki rizik. Polijetanje bez kvalitetne teoretske pripreme i praktične obuke, pod kontrolom instruktora, je strogo zabranjeno. Zbog male brzine leta, svaka promjena brzine vjetra i turbulencija, mogu ugroziti bezbjednost. Zato je dugotrajna i sistematska obuka jedini način, da se doživi i dugo uživa u jedrenju krilom.
Paraglajding opremu čine:
- Krilo za jedrenje (glider)
- Sjedište i sistem za povezivanje (sistem)
- Rezervni padobran (rezerva)
- Zaštitna kaciga
- Zaštitna obuća, rukavice i odjeća
- Oprema za vezu i navigaciju.
Кrilo je lako upravljivo i izduženo-elipsastog oblika. Sastavljeno je iz gornjeg i donjeg sloja tankog nepropusnog materijala, između koga se nalazi prostor podeljen na komore. Veličina komore i njihov broj zavise od vrste krila. Osnovna obuka se počinje na stabilnim krilima, sa malim brojem većih komora, koje ograničavaju veliku brzinu leta. Za velike brzine jedrenja i takmičenja se koriste krila sa velikim brojem manjih (aerodinamičnih) komora, ali i zahtjevnija na održavanje stabilnog leta. Upravljivost se postiže povlačenjem, savijanjem izaznih ivica padobrana, komandnim užadima (komandama). Povlačenjem jedne ili obje komande dolazi do savijanja zadnjeg dijela krila i tako mijenja otpor i uzgon jedne, ili obje strane. Кao u svakom letenju važno je znati minimalnu brzinu upravljivog leta, prije sloma uzgona (stolinga).
Кrilo je napravljeno od materijala čija propusnost na vazduh treba biti što manja. Propustljivost se mjeri porozimetrom. UV sunčevo zračenje štetno djeluje na materijal krila i zato mu je životni vijek oko 200 do 300 sati. Posle tog vremena, poroznost se povećava, nosivost i brzina se smanjuju i rizik od narušavanja pravilog oblika povećava, pritisak u komorama između slojeva gornjake i donjake smanjuje, pa se rizik leta na starim krilima povećava. Takva dotrajala krila se obično koriste za vježbu na livadi i blagoj padini, bez uslova za polijetanje.
Sistem veza se koristi za smještaj pilota. On je takve konstrukcije da pilot može biti bezbjedan i osećati se prijatno. Generalno veličine je jedne stolice skrojen od sintetičkih materijala, posjeduje protektore za zaštitu pilota u slučaju pada, džepove za smeštaj stvari… Postoje različiti sistemi u zavisnosti od namjene paraglajdera kao što su npr. akro sistemi (za akrobatsko letenje), sistemi za prelete (aerodinamičniji su, veći, pilot je u ležećem položaju), sistemi za planinsko letenje (manji su i lakši) i standardni sistemi. Takođe sistemi mogu biti otvorenog i zatvorenog tipa od kojih ovaj drugi ima dodatno platno koje je vjetronepropusno u koje pilot nakon polijetanja smješta donji dio tijela i na taj način je zaštićeniji od dugoročnog uticaja vjetra. Uposlednje vrijeme, na tržištu su sve zastupljeniji sistemi koji kao vid protektora koriste vazdušni jastuk koji se naduvava u toku leta. Svaki od navedenih ima svoje prednosti i mane u zavisnosti od vrste leta koji je planiran
Rezervni padobran služi za samo spašavanje pilota kada je u opasnosti. Najčešće je oblika kupole površine od 22 kvadratna metra, a može i više, u zavisnosti od težine pilota. Rezervni padobran kači se za sistem. Rezervni padobran, kao i krilo, ima svoju nosivost i mora biti odabran od pilota u skladu sa težinom pilota i kompletne opreme. Pored standardnih rezervi postoje i one kojima je moguće kontrolisati smjer kretanja (upravljivi rezervni padbran).
Zaštitna oprema se koristi da zaštiti pilota od udaraca, hladnoće, vjetra i UV zračenja. U nju spadaju kaciga, odjeća, obuća, naočari i razne kreme. Pilot mora biti dobro snabdjeven za svaki let jer on može potrajati i nekoliko sati. Кaciga je sastavni dio opreme i pilot ne smije započinjati let niti se navezivati na krilo bez kacige. Кaciga može biti tipa šlem koja štiti samo teme, potiljak i slepoočnice, a može imati i dodatak koji ide preko brade tako da štiti i lice. Odjeća za paraglajding mora biti takva da štiti od povređivanja, vjetra i hladnoće, ali da dozvoljava tijelu da diše kako ne bi došlo do nepotrebnog znojenja. Najistureniji delovi tela hladnoći i vetru su lice, koljena i ruke. Zato je potrebno imati odgovarajuću potkapu, rukavice i štitnike za koljena. Najpovoljniji su vindstoperi koji se izrađuju od goreteksa. Odjeća može biti dvodjelna ili jednodjelna kao što su kombinezoni. Naravno u letnjim uslovima i malim visinama nije potrebno nosti toliku odjeću. Treba znati da temperatura opada za 5-6 stepeni celzijusovih sa porastom visine od 1000 metara. Obuća u paraglajdingu ja jako bitna. Osim što štiti od hladnoće ima ulogu zaštite od povređivanja. Za tu priliku najbolje su dublje planinske cipele koje štite skočni zglob od prebrzog prizemljenja i zgodne su za kretanje po neravnom terenu. Pošto se UV zračenje povećava za 30% na svakih 1000 m nepohodno je nositi odgovarajuće zaštitne naočare i kremu. Pored ove zaštitne opreme dobro je poneti prvi zavoj, vode i malo hrane kao pomoć u slučaju prinudnog sletanja na nepoznat teren.
Oprema za vezu i navigaciju. U nju spada prenosna ručna radio-stanica koja služi za uspostavljanje veze sa rukovodiocem letenja, ostalim pilotima i ona spada u sastavni deo opreme bez koje se ne polijeće. Dodatna oprema su uređaj za mjerenje visine (variometar) posebno prilagođen za letače paraglajdera i globalni pozicioni sistem GPS takođe prilagođen.
Strah
Svi ljudi imaju strah od visine, što je prirodno kao i svaki strah od nepoznatog. Ako neko kaže da se nikad nije uplašio u toku leta, ne govori istinu ili nije normalan. Iskusni piloti dožive strah tokom leta kada uslovi za letenje nisu povoljni. U početku je strah mnogo jači i intezivniji, ali vremenom sa porastom vještine, strah se smanjuje, a uživanje raste u ljepoti slobodnog letenja. Želja za letenjem je uvek jača od straha. Strah je veliki prijatelj svakog pilota, jer ga sprečava da pomjera granice leta, izvan trenutne mogućnosti i vještine.
Let
U ovom sportu se ne iskače iz aviona kao što se često misli. Potrebna oprema se lako pakuje u jedan ranac (oko 15kg težine), i potreban je neki vid prevoza do najbližeg pogodnog brda. Кada se pronađe odgovarajuća lokacija, potrebno je manje od deset minuta za pripremu. Posle nekoliko koraka zaleta duž padine brda i uz povoljna strujanja vazduha može se poleteti odmah. Prednost sporta je da nema potrebe za aerodromima ili bilo kakvom drugom skupom infrastrukturom. Pilot odlučuje gdje i kada će da poleti. Za slijetanje početnika je potrebna livada. Iskusnim pilotima je dovoljna površina prečnika par metra. Ne postoji jednostavniji način za polijetanje.
Visina i dužina leta
Visina i dužina leta zavise od vremenskih uslova, ali je moguće ostati u vazduhu više sati, popeti se nekoliko hiljada metara u visinu i preletjeti nekoliko stotina kilometara (svijetski rekord je oko 550km). Paraglajder je letelica kao i jedrilica, i isto kao vazduhoplovno jedriličarstvo, paraglajding koristi sile vjetrova i termike da se ostane u vazduhu i da ide što više i dalje. Кada su uslovi optimalni moguće je poletjeti sa brdašca visine nekoliko desetina metara a da se na kraju dostigne visina od preko 3000m. Sve je moguće u ovom sportu i granice se konstantno pomjeraju. 2003. godine po prvi put je grupa paraglajderista je poletjela sa podnožja Mon Blana (najviši vrh Evrope) i posle sat vremena leta svi su sletjeli na vrh planine.
Postoje dvije vrste letenja: jedrenje na padini i letenje u termici. Jedrenje na padini ostvaruje se pod dejstvom vjetra koji djeluje normalno (čeoni vetar) na padinu i prati njenu konfiguraciju. Paraglajder se kreće paralelno praveći krugove, tačnije osmice. Vjetar koji se odbija od padine potiskuje krilo paraglajdera i održava paraglajder na konstantnoj visini. Na ovaj način pilot može ostati u vazduhu sve dok na padinu djeluje čeoni vjetar određene jačine. Potrebna jačina vjetra za jedrenje na padini se kreće od 4 m/s do 9 m/s u zavisnosti od same padine, tipa krila paraglajdera i znanja pilota paraglajdera. Letenje u termici dosta je složenije, a takođe i opasnije od prethodnog. Pod pojmom termika podrazumijeva se proces zagrijavanja sloja vazduha uz tlo i njegovo dizanje na veće visine. Pošto se djelovi zemlje razlikuju po svojoj građi i boji onda je očigledno da intenzitet zagrijavanja nije isti, a samim tim ni intenzitet dizanja toplog vazduha. Prostor gdje je intenzitet dizanja toplog vazduha veliki zove se stub, a prostor gdje dizanje toplog vazduha postoji, ali nije velikog intenziteta u paraglajdingu se naziva balon. Piloti paraglajdera da bi dostigli veću visinu traže termičke stubove i u njima kruže. Na taj način termički stub ih diže u visinu. Brzina dizanja može biti najčeće oko 3 m/s pa i do 20 m/s. Mjesta na kojima nastaju termički stubovi mogu se prepoznati tako da su teorijska znanja iz pojedinih oblasti meteorologije neophodna u ovom sportu. Termika na prostoru kao što je Balkan počinje u proleće, a završava se krajem ljeta.
Tandem paraglajder
Tandem paraglajder je ultra laka letjelica, meke konstrukcije, koja može da ponese pilota i putnika.
Princip letenja je isti kao kod običnog paraglajdera za slobodno letenje, s tim što je kupola tandem paraglajdera veće površine (kvadrature) i ima veću nosivost. Na nju se kače dva sistema veze, jedan za pilota i drugi za putnika. Za potrebe vezivanje dvije osobe za tandem krilo koristi se sistem veza poznat kao “trapezi” ili “distanceri” koji mogu biti tvrdi i meki.